80’ler ve 90’larda Tahtakale’de sokağı dolduran sesler bunlardı. Büyük bir yaygara! Not kağıdı taşıyanlar mı dersin, sırt çantası büyüklüğünde telefonla konuşan mı dersin… Ne oluyordu?
Hisse ticareti yapılıyordu. ABD’deki Wall Sokağı’nda yaşanmakta olanlar İstanbul’un kendinden filizlenmiş Borsası Tahtakale Sokağı’nda canlanıyordu.
Erkenden açıklamakta bir beis yok: Bu yazıda nasıl para kazanılacağı konusunda atıp tutmak niyetinden uzak olduğum bilinmelidir.
Konu Borsa. İstanbul Borsası. İstanbul’un Borsası neredeyse şehrin kendisinden yaşlıdır. M.Ö. devirlerde İstanbul’un Galata sırtlarında senet ticareti yapıldığını biliyoruz. Akdeniz’in ve dolayısıyla bilinen Dünya’nın en işlek liman yerleşkesi olan İstanbul’un Borsası binlerce yıllık bir tarihi kültür geleneğine sahiptir.
Bunun bizler tarafından öneminin idraki ehemmiyetlidir. Çünkü Aizanoi Kalıntıları göstermektedir ki Antik Uygarlıklar’ın ekonomik merkezi Kütahya İli idi.
Borsa nedir? “Bizim sokaktaki Nejat Kasap yeni bir dükkan daha açacakmış. Para gerekiyormuş. Dükkanın %30’unu satacak adam arıyormuş. Biz 20 kişi birleşelim, hepimiz biraz yatırıp %30’u 20 kişi aramızda paylaşalım. Ne dersin? Hem kasabın işi hal olur, hem bizde az biraz esnaf olmuş oluruz.”
Bunun gibi bir şey.
Firma, kurum, sanayici, üreticiye ortak olabilme platformu Hisse Piyasası’dır ki Borsa İstanbul teknolojik altyapısı, kültürel ve coğrafi birleştiriciliği, çok uluslu ve devasa cüssesi ile bu ihtiyacın adil olarak cevaplanabilmesini sağlamaktadır.
Sevdiğiniz, beğendiğiniz bir endüstriyel kurum mu var? Adını internette sorguluyorsunuz ve bir bakıyorsunuz ki şirketin hisselerinin tanesi 9 Türk Lirası. 9 Lira’ya ne alabiliyoruz ki artık? Borsa’yı biraz daha inceleyinde görüyoruz ki hisseler var; adeti 3.000 Lira, hisseler var; adeti 3 Lira! 3 Lira’ya ne alınabilir ki?! Ve fakat Borsa İstanbul bu soruya yanıt oluyor. İstanbul’un Borsası’nda Kuruşları bile değerlendirmek mümkündür.
Borsa’da yüzlerce dev sayılabilecek firma temsil edilmektedir. Türk Hava Yolları, Tüpraş, Petkim, Ereğli Demir Çelik, Türk Telekom, Mavi, Galatasaray, Dagi, Aselsan, Karsan, Otokar, Ege Seramik, Arçelik, Vestel, İş Bankası, Yünsa, Turkcell, Migros, Banvit, Desa, Pınar Su, Pegasus Hava Yolları, Polisan, Efes, Ülker ve daha nice sanayi lokomotifini pek çoğumuz tanıyoruz diye düşünüyorum. Görüldüğü üzere BİST (Borsa İstanbul) üretim ağı oldukça geniş bir yapıya sahip. Neredeyse her sahada, sayısız farklı mecradan üretim kabiliyetine sahip bir Borsası vardır İstanbul’un.
İstanbul gibi, Paris gibi, Frankfurt gibi, Amsterdam gibi, Londra gibi, New York gibi uluslararası Borsalar artık ülkelerin siyasi yapılarına bağımlı olmanın ötesindedirler. Sürdürebilirlik korunduğu müddetçe üretim artmaya ve Borsalar büyümeye devam edecektir. Devletlerin politik hareketliliği ve diğer bir takım bürokratik sebepler Borsa’yı fazla ırgalamaz. Borsa için ülkenin yöneticisinin yaptığı açıklama Hong Kong Borsası’ndaki piyasa değerleri bilgisinden daha az tesirlidir.
Ve ancak geçtiğimiz hafta Instagram’ın Türkiye’deki erişim özgürlüğü askıya alınınca BİST’in buna tepki vermediğini söylemek göz boyamak olur. Skandalları fırsata çevirmek… Devletin ucu Instagram’ı kapatırken çeşitli yakınlarına “Hisselerinizi pahalıyken satın. Fiyatlar düşecek. Düşük fiyattan daha fazlasını satın alırsınız.” demiş midir? Herhalde 13 yaşındaki sabi ile LGBT “muhabbeti” yapmanın dışında damadı, dünürü falan ile de konuşuyordur. Çünkü Instagram’ı kapatmak İran, Rusya, Kuzey Kore, Afganistan uygulaması. Bu kadar daniska bir karar uyarısız uygulamaya konuluyorsa birileri bundan yüklü bir miktarı kaldırıyor demektir.
Ancak bu tür yolsuzluklar, ahlaki ve sistemsel çürüme gibi etkiler İstanbul’un ki gibi bir Borsa’yı çok sarsmaz. 10 yıllık, 20 yıllık, 30 yıllık, 40 yıllık Borsa grafiği ve eğilimi büyüme huyludur. Çünkü ülkemiz Türkiye’nin üretimi zaman ile sürekli artmaktadır. Çok şükür ülkemiz en buhranlı dönemlerinde bile büyüme geleneğinden sapma göstermemiştir.
Peki ya Kütahya? Efendim Kütahya’nın Borsa İstanbul’da faal olarak alınıp satılan iki hissesi Kütahya Porselen ve Kütahya Şeker. Size şu kadarını söyleyeyim; 3 sene evvel bir Kütahya Porselen hissesi 4 Türk Lirası idi. Bugün ise bir Kütahya Porselen hissesi 76 Türk Lirası. Yaklaşık %8.000. Yüzde sekiz bin yani. Bu kadar değer kazanmış Kütahya Porselen hissesi 3 yılda.
Ardımızda kalan 3 yılda Kütahya Şeker yine hakeza buna benzer bir grafik elde etti.
Borsa’da olmak demek Türk Sanayisi’nin parçası olmak demektir. Örneğin 3.000 Türk Lirası değerinde Galatasaray hissesi aldığınızda takımın antrenmanda kullandığı toplardan birini siz sağlamış olursunuz. Kurumun parçası olursunuz. Bursa Çimento firmasının 500 Türk Lirası ederinde hissesini aldığınızda kamyondaki 5.000 çuval çimentonun beşini siz koymuş olursunuz. Böylece zamanla almış olduğunuz hissenin değeri artar. Elinizdeki hisse eskiye göre daha pahalı olur. İşte bu kârdır.
Peki diyelim ki “Yahu nasıl oluyor ki bu Borsa’da Al-Sat?” dedik. Bunu internet üzerinde sağlayan sayısız aracı kurum var. Ve ancak ben naçizane şöyle bir tavsiyede bulunabilirim: Bilindik ve güvenilen ulusal bankalar aracılığıyla hisse alıp satmak daha sağlam görünmektedir. İş Bankası, Halk Bank, Akbank, Garanti Bankası, Ziraat Bankası, Şekerbank, Yapı Kredi, Vakıfbank, Denizbank, TEB vs. bankalar da bir Yatırım Hesabı açmanız yeterli olacaktır. Büyük ihtimalle banka bu hesap için oldukça az bir sembolik miktarda ödeme alabilir. Bu hesabı açtıktan sonra bilgisayar başında dilediğiniz hisseyi alıp satabilirsiniz. Bu Yatırım Hesabını açıp torununuza ya da yeğeninize sizin istediğiniz hisseleri bilgisayarda almasını söyleyebilirsiniz.
BİST’in heybeti ile ilgili şunlar söylenebilir: Borsa İstanbul’da alış-verişi yapılan firmaların hepsinin toplam çalışan sayısı 11 milyon kişi civarıdır. İstanbul Borsası’nın toplam piyasa değeri 10 trilyon Türk Lirası (291 milyar Amerikan Doları) dolaylarındadır. Dünya’nın ortası sayılabilecek bir kavşak noktasında olması dolayısıyla işlem saatleri avantajlıdır. Borsa İstanbul ucuz bir Borsa sayılabilir. Hacmi çok büyük olmakla beraber oldukça ucuz sayılabilecek miktarlarda işlem yapabilme kabiliyetine sahiptir. Yani örneğin 8 Lira 32 Kuruş’a hisse aldığınızda 2 Kuruş’u işlemde kullanmış olursunuz. Bu değerin ABD parasında karşılığı yoktur. İşte tam da bu durum ABD’ye 1 Sent’in içini doldurma fırsatı sunar ve böylece uluslararası yatırımcı sermayesini BİST’te değerlendirir.
Borsa’yı kumar olarak tasvir etmeye çalışmak yalancılıktır. Borsa üretimi destekler. Borsa büyümeyi hedefler. Borsa sermayenin değerlenmesini hedefler. Borsa apolitiktir. Borsa siyasetten arınmıştır. Borsa küreseldir. Borsa millidir.
Saniyeler içerisinde yüksek miktarda kazanç elde etme arzusundan daha gerçekçi olarak Borsa’da 3 ay, 1 yıl, 5 yıl gibi mertebe hedefleri baz alınıldığında İstanbul, yatırımcısına kaybettirmez.
Borsa’dan çekinmek, Borsa’yı riskli bulmak artık oldukça gereksiz. Sistem anı anına dijital, şeffaf olarak işliyor. Ulusal ve uluslararası denetleyici organizasyonlar Borsa’nın olabileceği en adil biçimde faaliyet göstermesini sağlıyorlar.
Büyüyen Dünya ekonomisinin öncül pazarların biri olan Borsa İstanbul’un Türk için fırsat olduğunu ve fırsatın kazasının olmadığını unutmamak gerekir.